داروی شیمی درمانی و لیست بهترین داروهای شیمی درمانی

استفاده از داروی شیمی درمانی یک روش معالجه است که‌ازمواد شیمیایی قوی برای نابودی سلول های سریع الرشد دربدن شما استفاده میکند. شیمی درمانی نوعی درمان است که‌برای بیماری سرطان مورد استفاده قرار میگیرد. علت استفاده ازاین روش این است که‌سلولهای بیمار بسیار سریعتر ازسلولهای طبیعی بدن رشد کرده و تکثیر میابند و میتوان به‌صورت ترکیبی برای درمان طیف وسیعی ازسرطان ها استفاده کرد.

اگرچه بهره گیری از داروی مورد نظر روشی موثر برای درمان بسیاری ازانواع سرطان است اما عوارض جانبی نیز دارد. برخی ازعوارض جانبی خفیف و قابل درمان هستند، در حالی که‌برخی دیگر میتوانند عوارض جدی ایجاد کنند.

عوارض داروهای تجویز شده به‌نوع موارد مصرفی و نحوه تجویز آن بستگی دارد و شامل تغییرات اشتها ، یبوست ، اسهال ، خستگی ، خشکی دهان و غلیظ شدن بزاق ، زخم و درد در ناحیه گلو ، تهوع ، استفراغ ، دشواری بلع ، تغییرات ذائقه و حس چشایی ، کاهش وزن ، افزایش وزن میباشد.

بعضی بیماران، داروها رابه‌صورت سرپایی دریافت میکنند و تزریق دارو ممکن است ازچند دقیقه تا چند ساعت متفاوت باشد. یک ساعت قبل ازآغاز، یک غذا یا میان وعده سبک بسیار کمک کننده است. اگر قرار است چند ساعت طول بکشد مقداری خوراکی فاسد نشدنی همراه خود داشته باشید .

نحوه عملکرد داروی شیمی درمانی

این روش به تنهایی یا درترکیب باسایر داروهای موجود یا درمان ها برای معالجه انواع سرطان مورد استفاده قرار میگیرد. این داروهای شیمیای ازنظر ترکیب، نحوه تجویز، میزان مفید بودن آنها در درمان انواع خاصی ازسرطان و عوارض جانبی که‌ممکن است داشته باشند بسیار متفاوت هستند.

این مهم است که‌بدانید همه داروی شیمی درمانی به‌یک شکل عمل نمیکنند.

نقش داروی شیمی درمانی در چرخه سلولی

هر بار که‌هر سلول جدیدی تشکیل می‌شود، یک فرآیند معمولی راطی میکند تا به‌یک سلول کاملاً فعال (یا بالغ) تبدیل شود. این فرآیند شامل یک سری مراحل است و چرخه سلولی نامیده میشود .

داروی شیمی درمانی سلول ها را درمراحل مختلف چرخه سلولی هدف قرار میدهند. درک نحوه عملکرد این داروهای تجویز شده به‌پزشکان کمک میکند تا پیش بینی کنند که‌کدام داروی معالجه سرطان احتمالاً با هم کار میکنند. پزشکان همچنین میتوانند بر اساس زمان‌بندی فازهای سلولی، برنامه‌ریزی کنند که‌چند بار چه دوزی ازهر دارو تجویز شود.

سلول‌های سرطانی تمایل دارند تا سلول‌های جدید راسریع‌تر ازسلول‌های معمولی تشکیل دهند و این باعث میشود که‌هدف بهتری برای داروی شیمی‌ درمانی باشند بااین حال نمی توانند تفاوت بین سلولهای سالم و سلولهای سرطانی راتشخیص دهند. این بدان معناست که‌سلولهای طبیعی همراه باسلولهای سرطانی آسیب میبینند و این باعث عوارض جانبی میشود. هر بار که‌این عمل انجام می شود، به‌معنای تلاش برای یافتن تعادل بین کشتن سلول های سرطانی (بمنظور درمان یا کنترل بیماری) و حفظ سلول های طبیعی (برای کاهش عوارض جانبی) است.

خبر خوب این است که‌اکثر سلولهای طبیعی بمرور زمان ازاثرات این روش درمانی بهبود مییابند. اما سلولهای سرطانی یا سلولهای جهش یافته که‌طبیعی نیستند در اثر این روش درمانی نابود میشوند. به‌همین دلیل است که‌درنابودی بسیاری ازانواع سلولهای سرطانی خوب عمل میکند.

انواع داروی شیمی درمانی

داروی شیمی درمانی رامیتوان بر اساس نحوه عملکرد، ساختار شیمیایی و روابط آنها باسایر موارد موجود گروه بندی کرد. برخی ازانواع داروهای مورد اشاره به‌بیش از یک روش عمل میکنند و ممکن است به‌بیش ازیک گروه تعلق داشته باشند.

دانستن نحوه عملکرد درپیش بینی عوارض جانبی آن مهم است. این به‌پزشکان کمک میکند تصمیم بگیرند که‌کدام داروهای موجود احتمالاً باهم به‌خوبی کار میکنند. اگر بیش ازیک دارو استفاده شود، این اطلاعات به‌آن‌ها کمک میکند تا دقیقاً برنامه‌ریزی کنند که‌هر یک از داروی مورد استفاده چه زمانی باید تجویز شود (به‌کدام ترتیب و چند بار)

عوامل آلکیله کننده

عوامل آلکیله کننده با آسیب رساندن به DNA سلول، ازتولید مثل آن جلوگیری میکنند. این داروی شیمی درمانی درتمام مراحل چرخه سلولی کار میکنند و برای درمان بسیاری از سرطان‌های مختلف ازجمله سرطان‌های ریه، سینه و تخمدان و همچنین سرطان خون، لنفوم، بیماری هوچکین، مولتیپل میلوما و سارکوم استفاده می‌شوند.

ازآنجایی که‌این داروی مورد بحث به DNA آسیب میرسانند، می توانند سلول های مغز استخوان راکه‌سلول های خونی جدید میسازند، تحت تأثیر قرار دهند. در موارد نادر، این میتواند منجر به سرطان خون شود. خطر لوسمی ناشی ازعوامل آلکیله کننده “وابسته به‌دوز” و خطر بادوزهای پایین تر کم است، اما باافزایش مقدار کل داروی مصرفی افزایش مییابد. خطر ابتلا به‌لوسمی پس ازدریافت مواد آلکیله کننده درحدود 5 تا 10 سال پس ازدرمان بیشتر است.

نمونه هایی ازعوامل آلکیله کننده عبارتند از:

• آلترتامین
• بنداموستین
• بوسولفان
• کربوپلاتین
• کارموستین
• کلرامبوسیل
• سیس پلاتین
• سیکلوفسفامید
• داکاربازین
• ایفوسفامید
• لوموستین
• مکلورتامین
• ملفالان
• اگزالیپلاتین
• تموزولوماید
• تیوتپا
• ترابکتدین

 نیتروزوره

نیتروزوره ها گروهی ازعوامل آلکیله کننده هستند که‌عملکرد خاصی دارند. سایر عوامل آلکیله کننده ذکر شده دربالا نمی توانند به‌مغز سفر کنند، اما نیتروزوره ها قادر به‌انجام این کار هستند. آنها می توانند وارد مغز شوند زیرا میتوانند ازناحیه ای به‌نام سد خونی مغزی عبور کنند، ناحیه خاصی که‌اکثر داروها راازمغز دور نگه میدارد. این عمل باعث میشود نیتروزوره در درمان انواع خاصی ازتومورهای مغزی مفید باشند.

نمونه هایی‌از نیتروزوره ها عبارتند از:

• کارموستین
• لوموستین
• استرپتوزوسین

داروی آنتی متابولیتها

آنتی متابولیتها باعمل بعنوان جایگزینی برای بلوک های ساختمانی طبیعی RNA و DNA  باDNA و RNA تداخل میکنند. وقتی این اتفاق می‌افتد، DNA نمی‌تواند ازخودش کپی بسازد و یک سلول نمی‌تواند تولید مثل کند. این داروی شیمی درمانی معمولاً برای درمان سرطان خون، سرطان سینه، تخمدان و دستگاه روده و همچنین سایر انواع سرطان استفاده میشوند.

نمونه هایی ازآنتی متابولیت ها عبارتند از:

•  آزاسیتیدین
• 5فلوئورواوراسیل 5FU
• 6مرکاپتوپورین 6MP
• کاپسیتابین
• کلادریبین
• کلوفارابین
• سیتارابین
• دسیتابین
• فلوکسوریدین
• فلودارابین
• جمسیتابین یا جمزار
• هیدروکسی اوره
• متوترکسات
• نلارابین
• پمترکسد
• پنتواستاتین
• پرلاترکسات
• تیوگوانین
• ترکیب تری فلوریدین/تیپیراسیل

آنتی بیوتیک های ضد تومور

این داروهای مورد بحث مانند آنتی بیوتیکهای مورد استفاده برای درمان عفونت نیستند. آنها باتغییر DNA درون سلول های سرطانی کار می کنند تا ازرشد و تکثیر آنها جلوگیری کنند.

داروی آنتراسایکلین ها

آنتراسایکلین ها آنتی بیوتیک های ضد توموری هستند که‌با آنزیم های دخیل درکپی کردن DNA درطول چرخه سلولی تداخل میکنند. آنها باDNA پیوند می خورند بنابراین نمی تواند از خود کپی بسازد و یک سلول نمی تواند تولید مثل کند.  آنزیمها پروتئین هایی هستند که‌کمک می کنند سرعت واکنش های شیمیایی درسلول ها راافزایش دهند. آنها بطور گسترده برای انواع سرطان ها استفاده میشوند.

نمونه هایی ازآنتراسایکلین ها عبارتند از:

• دانوروبیسین
• دوکسوروبیسین یا آدریامایسین
• دوکسوروبیسین لیپوزومال
• اپی روبیسین
• ایداروبیسین
• والروبیسین

نگرانی اصلی هنگام مصرف این است که‌اگر دردوزهای بالا تجویز شوند میتوانند بطور دائمی به‌قلب آسیب بزنند. به‌همین دلیل، محدودیت‌های دوز مادام‌العمر (که‌دوز تجمعی نیز نامیده می‌شود ) اغلب روی این داروی موجود اعمال میشود.

نمونه هایی ازآنتی بیوتیک های ضد تومور که آنتراسایکلین نمیباشند:

• بلئومایسین
• داکتینومایسین
• میتومایسینC
• میتوکسانترون

داروی مهارکننده های توپوایزومراز

به‌این داروی شیمی درمانی آلکالوئیدهای گیاهی نیز گفته میشود. آنها باآنزیمهایی بنام توپوایزومرازها تداخل می کنند که‌به جداسازی رشته های DNA کمک می کند تا بتوان آنها را کپی کرد. آنزیمها پروتئینهایی هستند که‌باعث واکنشهای شیمیایی درسلولهای زنده میشوند. مهارکننده های توپوایزومراز برای درمان برخی از سرطانهای خون و همچنین سرطانهای ریه، تخمدان، دستگاه گوارش، کولورکتال و پانکراس استفاده میشود.

مهارکننده های توپوایزومراز بر اساس نوع آنزیمی که‌بر آن تأثیر می گذارند گروه بندی می شوند:

مهارکننده های توپوایزومراز I که‌به‌آنها کمپتوتسین نیز گفته میشود، شامل موارد زیر هستند:

• ایرینوتکان
• لیپوزومال
• توپوتکان

مهارکننده های توپوایزومراز II که اپیپودوفیلوتوکسین نیز نامیده میشود، عبارتند از:

• Etoposide (VP-16)
• میتوکسانترون (بعنوان یک آنتی بیوتیک ضد تومور عمل می کند )
• تنیپوزید

مهارکننده های توپوایزومراز II می توانند خطر ابتلا به‌سرطان دوم راافزایش دهند.

داروی مهارکننده های میتوز

مهارکننده‌های میتوتیک، آلکالوئیدهای گیاهی نیز نامیده میشوند.این ترکیباتی هستند که‌ازمحصولات طبیعی مانند گیاهان به‌دست می آیند. آنها بامتوقف کردن تقسیم سلولی برای تشکیل سلولهای جدید کار میکنند، اما می توانند درتمام مراحل باجلوگیری از آنزیمها ازساخت پروتئینهای مورد نیاز برای تولید مثل سلول، به‌سلولها آسیب برسانند.

نمونه‌هایی ازمهارکننده‌های میتوزی شامل تاکسان‌ها و آلکالوئیدهای وینکا هستند.

• تاکسان هاشامل:
  • کابازیتاکسل
  • دوستاکسل
  • ناب-پاکلیتاکسل
  • پاکلی تاکسل
• آلکالوئیدهای وینکا عبارتند از:
  • وین بلاستین
  • وین کریستین
  • وین کریستین لیپوزومال
  • وینورلبین

آنها برای درمان انواع مختلف سرطان ازجمله سینه، ریه، میلوم، لنفوم و لوسمی استفاده میشوند. این داروی بیان شده ممکن است باعث آسیب عصبی شوند که‌میتواند مقدار مصرف رامحدود کند.

داروی کورتیکواستروئیدها

کورتیکواستروئیدها که‌اغلب استروئید نامیده میشوند، هورمونهای طبیعی و داروی هورمون مانند هستند که‌در درمان بسیاری ازانواع سرطان و همچنین سایر بیماریها مفید هستند. هنگامی که‌این داروی کورتیکواستروئیدی بعنوان بخشی ازدرمان سرطان استفاده میشوند، داروی شیمی درمانی محسوب میشوند.

نمونه هایی ازکورتیکواستروئیدها عبارتند از:

• پردنیزون
• متیل پردنیزولون
• دگزامتازون

معمولاً استروئیدها برای کاهش حالت تهوع و استفراغ ناشی از دارو استفاده میشوند. آنها قبل از برخی ازانواع درمان برای کمک به‌جلوگیری ازواکنش های آلرژیک شدید نیز استفاده میشوند.

سایر داروی شیمی درمانی

برخی از داروی شیمی درمانی باروشهای کمی متفاوت عمل میکنند و درهیچ یک ازدسته های دیگر قرار نمی گیرند. ازجمله:

• تمام ترانس رتینوئیک اسید
• تری اکسید آرسنیک
• آسپاراژیناز
• اریبولین
• هیدروکسی اوره
• ایکسابپیلون
• میتوتان
• اوماستاکسین
• پگاسپارگاز
• پروکاربازین
• رومیدپسین
• ورینوستات

چرا داروی شیمی درمانی عوارض جانبی ایجاد می کند؟

سلولهای سرطانی تمایل به‌رشد سریع دارند و داروی شیمی درمانی سلول های سریع رشد راازبین میبرند. اما ازآنجایی که‌این داروی معالجه سرطان در سراسر بدن حرکت میکنند، میتوانند سلول های سالم و طبیعی راکه‌به‌سرعت درحال رشد هستند نیز تحت تاثیر قرار دهند. زمانی که‌سلولهای سالم و طبیعی به‌واسطه داروی شیمی درمانی مورد آسیب و صدمه قرار میگیرند، بدن دچار عوارض جانبی میشود. عوارض جانبی همیشه آنطور که‌انتظار دارید بد نیستند، اما نگرانی درمورد این بخش ازدرمان سرطان طبیعی است.

سلول های طبیعی که‌بیشتر دراثر داروها آسیب میبینند شامل:

• سلول های خون ساز موجود در مغز استخوان
• فولیکول های مو
• سلول های دهان، دستگاه گوارش و دستگاه تناسلی

برخی از داروی شیمی درمانی می توانند به سلول های قلب، کلیه ها، مثانه، ریه ها و سیستم عصبی آسیب برسانند. گاهی اوقات، میتوانید داروها را همراه با درمان مصرف کنید تا ازسلول های طبیعی بدن خود محافظت کنید. همچنین درمانهایی برای کمک به‌کاهش عوارض جانبی وجود دارد.

پزشکان سعی میکنند این دارو را در سطوحی به‌اندازه کافی برای درمان سرطان تجویز کنند، درحالی که‌عوارض جانبی رابه حداقل میرساند. آنها همچنین سعی میکنند ازاستفاده از داروی شیمی درمانی متعددی که‌دارای عوارض جانبی مشابه هستند اجتناب کنند.

در مورد عوارض جانبی داروی شیمی درمانی چه چیزی باید بدانم؟

هر فردی دچار هر گونه عارضه جانبی نمیشود و دربرخی ازافراد نیز میزان عوارض جانبی کمتر میباشد. شدت عوارض جانبی ازفردی به‌فرد دیگر بسیار متفاوت است. مطمئن شوید که‌باتیم مراقبت ازسرطان خود درمورد اینکه کدام عوارض جانبی داروی شیمی درمانی شما شایع است، چه مدت ممکن است طول بکشد، چقدر ممکن است بد باشند و چه زمانی باید درمورد آنها بامطب پزشک تماس بگیرید، صحبت کنید.

پزشک شما ممکن است داروی رابه شما بدهد تا ازبرخی عوارض جانبی قبل ازوقوع آنها جلوگیری کنید.

برخی از عوارض جانبی طولانی مدتی مانند آسیب قلبی یا عصبی یا مشکلات باروری ایجاد میکنند.بااین حال، بسیاری ازمردم هیچ مشکل طولانی مدت ناشی ازاین روش درمانی راندارند. ازپزشک خود بپرسید که‌آیا داروی  که‌دریافت میکنید اثرات طولانی مدت دارند یا خیر.

درحالی که‌عوارض جانبی میتواند ناخوشایند باشد، باید آنها رابا نیاز به‌کشتن سلولهای سرطانی سنجید.

عوارض جانبی داروی شیمی درمانی چقدر طول می کشد؟

بسیاری ازعوارض جانبی داروی شیمی درمانی نسبتاً سریع ازبین میروند، اما برخی ازآنها ممکن است ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد تا بطور کامل ازبین بروند. به‌اینها اثرات دیررس میگویند.

گاهی اوقات عوارض جانبی ممکن است تا آخر عمر باقی بماند، مانند زمانی که داروی شیمی درمانی باعث آسیب طولانی مدت به‌‌قلب، ریه ها، کلیه ها یا اندام های تناسلی میشود. برخی از انواع داروها گاهی اوقات باعث ایجاد اثرات تاخیری میشوند، مانند سرطان دوم که‌ممکن است سال ها بعد خود را نشان دهد.

مردم اغلب در مورد مدت زمان درمان یا عوارض جانبی که‌دارند دلسرد میشوند. اگر چنین احساسی دارید، باتیم مراقبت ازسرطان خود صحبت کنید. ممکن است بتوانید برنامه دارو یا درمان خود را تغییر دهید. آنها همچنین ممکن است بتوانند راه هایی رابرای کاهش هر گونه درد و ناراحتی پیشنهاد کنند.

عوارض جانبی رایج داروی شیمی درمانی چیست؟

بیشتر مردم نگران این هستند که‌آیا عوارض جانبی ناشی از شیمی درمانی خواهند داشت یا خیر، و اگر چنین است، چگونه خواهند بود. دراینجا برخی ازعوارض جانبی شایع‌تر داروی شیمی‌ درمانی آورده شده است:

• خستگی
• ریزش مو
• کبودی و خونریزی آسان
• عفونت
• کم خونی یا تعداد کم گلبول های قرمز خون
• تهوع و استفراغ
• تغییر اشتها
• یبوست
• اسهال
• مشکلات دهان، زبان و گلو مانند زخم و درد هنگام بلع
• نوروپاتی محیطی یا سایر مشکلات عصبی مانند بی حسی، گزگز و درد
• تغییرات پوست و ناخن مانند خشکی پوست و تغییر رنگ
• تغییرات ادرار و مثانه و مشکلات کلیوی
• تغییر وزن
• تأثیر بر مغز و تمرکز
• تغییرات خلق و خوی
• تغییر درمیل جنسی و عملکرد جنسی
• مشکلات باروری

تداخلات داروی شیمی درمانی و عوارض جانبی

وقتی به بررسی بهترین روش ترکیب داروی شیمی درمانی می پردازیم، پزشکان باید به تداخل باسایر داروی که‌فرد مصرف میکند، ازجمله داروی بدون نسخه، ویتامین ها و مکمل ها توجه کنند. این فعل و انفعالات ممکن است موجب تشدید عوارض جانبی شود و عملکرد داروی شیمی درمانی را تحت تأثیر قرار دهد.

مهم است که‌درمورد تمام داروی بدون نسخه، ویتامین ها، مکمل های گیاهی یا رژیمی که‌مصرف میکنید، به‌پزشک خود اطلاع دهید – حتی اگر آنها رافقط درصورت نیاز مصرف کنید.

بعنوان مثال، پلاکت ها به‌لخته شدن خون و جلوگیری ازخونریزی کمک میکنند. بسیاری از داروی شیمی درمانی تعداد پلاکت ها رابرای مدتی کاهش میدهند. مصرف آسپرین یا سایر داروی مرتبط نیز میتواند پلاکت های خون راضعیف کند. این مشکلی برای افراد سالم باتعداد پلاکت طبیعی نیست، اما اگر فردی تعداد پلاکت‌های پایینی از در حین این معالجه داشته باشد، این ترکیب ممکن است او رادرمعرض خطر یک مشکل خونریزی جدی قرار دهد.

پزشک شما می تواند در مورد ایمنی استفاده ازسایر داروی مانند ویتامین ها و مکمل ها درزمانی که‌تحت درمان سرطان هستید، باشما صحبت کند.

تاثیر ویتامین ها بر داروی شیمی درمانی

بسیاری ازمردم میخواهند نقش فعالی دربهبود سلامت کلی خود داشته باشند. آنها میخواهند به‌دفاع طبیعی بدن خود درمبارزه باسرطان کمک کنند و بهبودی خود رااز داروی شیمی درمانی تسریع کنند. بیشتر افراد مبتلا به سرطان ویتامینها را یک روش بی خطر برای پیشرفت درسلامتی و بهبود میدانند و بسیاری ازاین افراد دوزهای بالایی ازیک یا چند ویتامین رامصرف میکنند. اما برخی ویتامین ها ممکن است داروی شیمی درمانی راکم اثر کنند.

تحقیقات بیشتری مورد نیاز است، اما تا زمانی که‌بیشتر درمورد اثرات ویتامین ها بر داروی شیمی درمانی شناخته نشده است، این نکات را درنظر داشته باشید:

• اگر پزشک به شما دستور مصرف ویتامین ها رانداده است، بهتر است ازاین ویتامین استفاده نکنید.
• همیشه قبل ازشروع مصرف هر نوع ویتامین، حتی یک مولتی ویتامین ساده، ابتدا باپزشک خود مشورت کنید.
• ازپزشک خود بپرسید که‌آیا شروع مصرف ویتامین ها و داروی دیگر پس ازدرمان مناسب است یا خیر.
• اگر در مورد تغذیه نگران هستید، معمولاً می توانید ویتامینهای زیادی راباخوردن یک رژیم غذایی متعادل دریافت کنید.

درمان بیولوژیکی با داروی شیمی درمانی

این درمان ها با داروی شیمی درمانی موجب تغییر ذائقه و حس چشایی، اسهال، خشکی دهان، کم شدن اشتها، علائم شبه آنفولانزا مثل درد عضلات، خستگی وتب، تهوع، زخم دهان، استفراغ و کاهش وزن شدید میشوند.

 داروی شیمی درمانی هورمون تراپی

هورمون درمانی ممکن است موجب تغییر ذائقه و حس چشایی و اسهال شود. چگونه عوارض داروی شیمی درمانی مرتبط باوضعیت تغذیه ای شایع راکنترل کنیم؟

• کاهش وزن و کم شدن اشتها: بیماری سرطان و عوارض آن مثل تهوع، استفراغ، زخم و درد درناحیه دهان و گلو و نگرانی و اضطراب، همگی موجب کم شدن دریافت مواد غذایی و کاهش وزن میشوند.
• درصورت کاهش وزن و کم شدن اشتها چه باید بکنیم؟

درطی درمان های سرطان به‌خصوص مصرف داروی شیمی درمانی اغلب به‌انرژی و پروتئین بیشتری نیاز دارید، به‌خصوص اگر درحال کاهش وزن باشید بنابراین :

• مصرف میان وعده های کوچک و متعدد درطول روز توصیه میشود.
• بهتر است میان وعده های پرپروتئین راقبلاً تهیه و دردسترس خود داشته باشید .مثل ماست و میوه، شیر باغلات صبحانه (مثل برشتوک، کورن فلکس، …)، سوپ های غلیظ مورد علاقه ، ساندویچ های کوچک ، پنیر و کراکر (بیسکوئیت ترد نمکی )

نکات ضروری برای بیمارانی که سیستم ایمنی آن ها ضعیف شده است ؟

بعضی ازدرمان های سرطان باعث کاهش ایمنی بدن شده، فرد رامستعد عفونت ها میکند. لطفاً بامصرف داروی شیمی درمانی به‌این نکات توجه کنید:

• دست های خود راقبل و بعد ازآماده کردن غذا و همچنین قبل و بعد ازخوردن غذا به‌مدت 20 ثانیه باآب گرم و صابون بشویید.
• مواد غذایی رادریخچال بادمای کمتر از4C نگهداری کنید.
• غذای داغ را بصورت داغ و غذای سرد رابصورت سرد نگهدارید.
• گوشت، مرغ و ماهی منجمد را داخل یک ظرف بگذارید و درمایکروویو بایخچال انجماد زدایی کنید و نه دردمای اتاق.
• مواد غذایی را که‌ازحالت انجماد خارج شده اند درهمان زمان مورد استفاده قرار دهید و مجدداً در فریزر قرار ندهید.
• مواد غذایی فاسد نشدنی راحداکثر تا 2 ساعت پس ازخرید یا پختن دریخچال قرار دهید .مواد غذایی که‌دارای تخم مرغ یا سس مایونز هستند نباید بیشتر ازیک ساعت بیرون ازیخچال بمانند.
• ازمصرف میوه هایی که‌به صورت خرد شده بسته بندی شده خودداری کنید.
• درقوطی کنسرو و کمپوت راقبل ازباز کردن باآب و صابون بشویید.
• ازمصرف جوانه گندم به صورت خام پرهیز کنید
• یه هنگام خوردن میوه به خوبی ضد عفونی کنید.
• هرگز مواد غذایی راکه‌ظاهر یا بوی عجیب و نا آشنایی دارند امتحان نکنید.